Bord met voorstelling bijbel?

Beste/geachte,

Mocht er een bijbel verhaal ten grondslag liggen aan de afbeelding op uw schotel, dan is het misschien ‘De verloren zoon.’ Door de eeuwen heen heeft het veel Europese kunstenaars en ambachtslieden geïnspireerd tot het maken van prenten, tekeningen en schilderstukken. Ook komt het verhaal voor op tegels en borden. De momenten van ‘inkeer’ en ‘terugkomst’ lijken daarbij – wellicht ingegeven door de dramatische of spirituele lading ervan – het vaakst verbeeld. Opvallend daarbij is de vrije ‘invulling’ die kunstenaars en ambachtslieden ogenschijnlijk gevoeld moeten hebben bij het weergeven van het verhaal, of delen daarvan. Ondanks dat in het bijbel verhaal geen exacte beschrijving wordt gegeven van de hoedanigheid of locatie waarin ‘De verloren zoon’ verkwistend met zijn bestaansmiddelen omgaat, kan hij in afbeeldingen met regelmaat gokkend worden teruggevonden en/of  in het bijzijn van drank en vrouwelijk gezelschap. Ook scenes, waarin hij een etablissement wordt uitgezet, zijn niet direct te relateren aan de bijbeltekst in kwestie. Een minder vaak weergegeven scene volgt direct op het moment dat ‘De verloren zoon’ gebrek begint te lijden. In Lukas 15:15 staat hierover geschreven: ‘En hij ging heen, en voegde zich bij een van de burgers deszelven lands; en die zond hem op zijn land om de zwijnen te weiden.’

In een prent van Claes Jansz. Visscher II komt dit moment voor als onderdeel van een reeks, die bekend is onder de titel Geschiedenis van de verloren zoon. Boven het bijschrift Eygen schult baert gedult is te zien waarop ‘De verloren zoon’ – inmiddels berooid – richting zijn nieuwe taak wordt gezonden. (zie bijgevoegde afbeelding) Hij heeft een lange stok bij zich, die zijn rondtrekkend of dolend bestaan lijkt te onderstrepen. In het fragment dat volgt in de reeks bevindt hij zich al tussen de varkens.

Is het mogelijk dat de decorateur van uw schotel een voorstelling heeft bedacht van het moment, vlak nadat hij zijn nieuwe bestemming kreeg toegewezen. Gaat het hier om ‘De verloren zoon’ op weg naar de varkens? Hoewel de varkens zelf niet zijn verbeeld, geven de bouwwerken op de achtergrond mogelijk een antwoord op deze vraag. Zij komen in opzet namelijk aardig overeen met de stal, waarvoor varkens liggen, op een 17^e-eeuws prent van Karel du Jardin. Naast een toegang - in het midden van de façade – is er enige gelijkenis te vinden in het lage, schuine puntdak.

Over een stal, laat staan varkensstallen, wordt in Lukas 15 overigens met geen woord gerept. Gezien de invulling die kunstenaars en ambachtslieden in dat opzicht gaven aan het verhaal, lijkt dat niet persé een teken aan de wand. Wat wel te denken geeft, is de kleding en de veronderstelde stralenkrans rond het hoofd van de weergegeven persoon op uw schotel. Zover bekend ontbreekt de laatste namelijk in iedere 16^e- of 17^e-eeuwse weergave van´De verloren zoon’. Waarschijnlijk omdat het hier duidelijk om een fictief personage gaat in een verhaal.  En wat betreft de kleding: de lange mantel waarin de persoon op uw schotel gehuld lijkt, strookt niet met hoe ‘De verloren zoon’ destijds - in staten van toenemend verval - werd verbeeld. Als gevolg van zijn onfortuinlijke levenswandel wordt hij op schilderijen, tekeningen en prenten vrijwel altijd gepresenteerd in gescheurde broek en dito hemd.

Het moge duidelijk zijn: een eenduidige interpretatie van de afbeelding op uw schotel is lastig te geven. Hopelijk zet de bovenstaande uiteenzetting  anderen nog eens aan, om de oorsprong van de afbeelding op uw schotel te achterhalen.

Voor vier tegeltableaus met fragmenten uit ‘De Verloren zoon’: Keramiekmuseum Princessehof- objectnummer BP 01968 e.a. Voor een gelijksoortig tableau van dezelfde maker: Het Rijksmuseum – objectnummer BK-NM-12411-A.

Voor een Frans/Italiaans kom met een fragment uit ‘De verloren zoon’: The British Museum -registration number 1894,0807.1. Voor een Engelse 1653 gedateerde schotel in dezelfde collectie: registration number 1888,1110.17.

Voor de prent van Claes Jansz. Visscher II: Het Rijksmuseum - objectnummer RP-P-1997-164.

Voor de prent van Karel du Jardin: Het Rijksmuseum – objectnummer RP-P-1885-A-9558.