Ieder jaar staan in de zomer de tuinvazen te pronk in de tuinen van Paleis Het Loo. Met hun blauwwitte kleur vallen ze direct op tussen het groen en de bloemenpracht. De tuinvazen van Delfts aardewerk waren statussymbolen. Ze maakten deel uit van de hofcultuur van de Oranje-Nassaus. Een deel van de Delftse tuinvazen zit vol symbolen en verwijzingen naar koning-stadhouder Willem III en zijn echtgenote, de Engelse prinses Mary Stuart II. Samen met de tuinbeelden en sculpturen in de fonteinen maakten ze deel uit van een propagandistisch decoratieprogramma dat als doel had de gasten en bezoekers van de tuinen te imponeren en bewust te maken van de macht, status en wijsheid van Willem en Mary.
Heraldisch wapen
De goede kijker ziet op de allergrootste tuinvazen in de tuinen van Paleis Het Loo al snel een gekroond wapenschild opgebouwd uit wapens van de Stuarts met in het midden het wapen van Nassau. Het is het wapen dat Willem en Mary voerden nadat zij in 1689, na de Glorious Revolution, koning en koningin van Engeland, Schotland en Ierland waren geworden. Boven het wapen bevindt zich de Engelse kroon en rondom de tekst ‘HONI SOIT QUI MAL I PENSE’ (Schande aan hem die er kwaad van denkt), geschilderd op een kousenband met gesp. Het is het motto van de Engelse Orde van de Kousenband waarin Willem in 1653 al op 3-jarige leeftijd werd opgenomen en waarvan hij hoofd werd na zijn kroning. De imposante tuinvazen met dit wapen zijn gemaakt naar een 17e-eeuwse tuinvaas van Erddig Hall (Wales).
Monogram
Op de andere zijde van de Erddig-vaas bevindt zich nog een verwijzing naar Willem en Mary, een monogram. Ogenschijnlijk lijkt dit monogram een wirwar van letters, maar de goede kijker ontwaart de letters WRMR ineen geschreven. Die staan voor Wilhelmus Rex Maria Regina; Rex en Regina betekenen in het latijn koning en koningin. Onder het spiegelmonogram is een banderol te zien met daarin de zinspreuk van het Huis van Oranje-Nassau: Je maintiendray (Ik zal handhaven). Het monogram van Willem en Mary kwam ook in het park ten noordwesten van de tuinen voor. Daar lag bij de grote vijver de niet meer bestaande ‘Fontein, met den gevlogten naam’, waar water door goten stroomden die de letters van het monogram vormden.
Lier, pijlenkoker en fakkel
Het wapen en het monogram prijkten niet alleen op tuinvazen en bloemenpiramiden in de tuinen en paleizen van Willem en Mary zelf, maar ook op tuinvazen uit het bezit van hun politieke bondgenoten en aanhangers. Een voorbeeld hiervan is een paar tuinvazen van slot Favorite. Dit stel is hoogstwaarschijnlijk een diplomatiek geschenk geweest van Willem en Mary aan Sibylla Augusta en markgraaf Ludwig Wilhelm von Baden-Baden als dank voor hun bezoek aan Londen in de winter van 1693/1694. Behalve een politiek bondgenootschap hadden zij een gedeelde passie voor het aanleggen van tuinen en het verzamelen van exotische planten. Die liefde wordt in de symbolen aan weerszijden van het monogram verbeeld in de vorm van een lier en een pijlenkoker met brandende fakkel. De pijlenkoker met fakkel symboliseren het vuur van de liefde en een hernieuwd leven. De lier is het attribuut van Apollo, god en beschermheer van de schone kunsten. In de 17de eeuw wordt het aanleggen van een formele, barokke tuin ook als kunstbeoefening gezien.
De lier komt ook op een andere plek in de tuin terug, bij de Arion-cascade, als attribuut van de mythologische held Arion, een begenadigd zanger. Hij gold als het voorbeeld van iemand die op een moeilijk moment de juiste beslissing neemt. Een held waarmee koning-stadhouder Willem III zich ongetwijfeld kon identificeren. In het vak tussen de lier en de pijlenkoker met fakkel prijkt op een gelijksoortig beschilderde vaas van Paleis Het Loo geen monogram, maar een roos die naar Mary’s afkomst verwijst.
Stuart-symbolen
Het koninklijk Delfts aardewerk van Willem en Mary bevat nog veel meer symbolen. Op Paleis Het Loo hebben tuinvazen gestaan met het wapen van Willem en Mary met erboven een baldakijn waarin heel subtiel een harp, distel, Franse lelie en Stuart-roos zijn geschilderd. Dit zijn de symbolen van de Stuart-dynastie. Ze staan voor Ierland, respectievelijk Schotland, Frankrijk en Engeland. Op de voet is nog een ander symbool verwerkt, een aaneenschakeling van Sint-George-kruizen, het ordeteken van de Orde van de Kousenband. Andere motieven die typerend zijn voor het koninklijk Delfts aardewerk van Willem en Mary, zoals een pauw, een putto met fluit op een ooievaar of een geschilderd borstbeeld van Willem III of Mary II, zijn op tuinvazen nog niet getraceerd, maar aangezien slechts een fractie van deze kwetsbare koninklijke tuinvazen bewaard is gebleven, kunnen die er wel geweest zijn.
Meer weten over Koninklijke tuinvazen?
- Lees verder over een bijzondere vondst: Scherf van een 17e eeuwse tuinvaas
- Raadpleeg de tentoonstellingscatalogus: S. Lambooy (red.), ‘Koninklijk blauw’, Den Haag/ Zwolle 2020.
- Tot 22 november 2020 zijn de Delfts aardewerk tuinvazen tijdens een bezoek aan de tentoonstelling ‘Koninklijk Blauw' van dichtbij te aanschouwen.
- Of bekijk onderstaande video 'Blauw & Bont, Delfts aardewerk in de paleistuinen':
Reactie toevoegen
Alleen ingelogde gebruikers kunnen reacties plaatsen
Login of registreer om te reageren